سه شنبه ۱ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۲۰:۲۹
ساعتی در محله کوره‌داران بیرجند
حلقه مفقوده بازار بی‌رمق سفال در خراسان‌جنوبی چیست؟/ باز هم پای چین در میان است
با وجود اینکه اکنون نیز سفالگری بازار فروش خوبی را فراهم دارد آموزش و حمایت از این حرفه جهت اشتغال‌زایی وجود ندارد.
خاموشی کوره‌های پرحرارت سفال در بیرجند
صنعتگران پیشکسوت این عرصه امروز با مشکلات متعددی روبرو هستند، مشکلاتی که آن‌‌ها را بی‌رحمانه پس از سال‌ها هنرمندی و تلاش در صنعت سفال و بازار کار، حالا خانه‌نشین کرده و کوره‌های پرحرارت پخت سفال را نیز به سردی کشانده است، کوره‌هایی که روزگاری محل ارتزاق سفالگران این دیار بوده تا جایی که نام یک محله در شهر بیرجند را نیز به خود اختصاص داده بود؛ محله کوره‌داران.
حلقه مفقوده منسوخ شدن صنعت سفال در خراسان‌جنوبی چیست؟
این اتفاقات در حالی صورت می‌گیرد که این روزها بازار سفال با چرخش ذائقه و پسند مردم به سمت کالاهای سنتی و میراث فرهنگی، توان بالایی برای جذب مشتری و درآمدزایی دارد اما حلقه مفقوده این اتفاق، عدم آموزش و حمایت از این حرفه جهت اشتغال‌زایی از سوی مسؤولین و دستگاه‌های ذی‌ربط ازسویی و عدم وجود نوآوری و ابتکار در ساخت تولیدات سفالی توسط سفالگران از سوی دیگر است.
در محله کوره‌داران
در کوچه‌های محله کاظمیه و در محله معروف به کوره‌داران بیرجند به دنبال یک هنرمند سفالگر بیرجندی که این روزها با امید به بازگشت دوباره رونق به بازار سفال تلاش می‌کند، نام و نشان "حسین مقدم" را جویا می‌شوم و منزل و البته کارگاه او را پیدا می‌کنم.
روایت تلاش‌‌های تنها سفالگر بیرجندی
آقای مقدم کوره‌ای در داخل خانه ساخته تا به گفته خود علاوه بر اینکه فرزندان خود را علاقه‌مند به این صنعت کند، فرسایش کوره‌های دیگر را نبیند، تلاشی از سوی تنها سفالگر بیرجندی برای حفظ یک میراث فرهنگی باقدمت و البته قابل رقابت در بازار امروز که قابل تحسین است.
این سفالگر بیرجندی که حالا 44 سالی از عمر خود را پشت سر گذاشته از شروع فعالیت خود در این عرصه سخن می‌گوید: از کودکی فعالیت در عرصه سفالگری سنتی بیرجند را شروع کردم چراکه این حرفه را از پدران خود به ارث برده‌ام و با علاقه‌ای که به آن داشتم به آن ادامه داده‌ام.
در تلاش برای حفظ یک میراث فرهنگی
حسین مقدم با اشاره به تلاش خود برای حفظ و انتقال هنر سفالگری به نسل آینده عنوان داشت: میخواهم هنر این شغل را به عنوان هنری که آینده به آن اقبال خواهد داشت به فرزندان خود منتقل کنم.
وی به مراحل ساخت یک محصول سفالی می‌گوید: برای ساخت یک کاسه سفالی باید خاکی خاص به نام "رُس" را از بیابان جمع‌آوری کرده و با دستگاهی مانند چرخ‌گوشت این خاک را ورز داده و سپس به مرحله ساخت ببریم.
سفالگر بیرجندی اضافه کرد: پس از مرحله ساخت در صورت نیاز سفال را تراش می‌دهیم و سپس کاسه را لعاب‌کاری کرده و داخل کوره می‌گذاریم که پس از پخته شدن، این کاسه سفالی آماده استفاده است.
فرایند تولید سفال از ابتدا تا انتها
مقدم با بیان اینکه فرایند تولید سفال از ابتدا تا پایان در این کارگاه انجام می‌شود، عنوان داشت: سفالگران پیشکسوت بیرجندی به علت کهولت سن یا فوت شدهاند و یا هم دیگر قادر به فعالیت نیستند، به همین دلیل تنها سفالگر فعال در بیرجند هستم و کارگاه سفالگری دیگری وجود ندارد.
صنعتی به قدمت 150 سال
مقدم قدمت این صنعت در بیرجند را حدود 150 سال بیان می‌کند و می‌گوید: آوازه سفال بیرجندی از گناباد و شهرهای مشابه آن نیز بیشتر بوده است.
وی بیان کرد: قبلا به اقتضای این شغل در مکان دیگری به این حرفه مشغول بودم اما به دلیل مشکلاتی آن را به خانه انتقال دادم که اینجا نیز به غیر از مشکل کمبود جا، خاک جمع‌آوری‌شده باید از پذیرایی منزل عبور داده و به کارگاه برسد که همیشه دردسر انتقال خاک تا محل کارگاه را داریم.
صنعت سفالگری درآمد خوبی دارد
سفالگر بیرجندی با بیان اینکه تولید سفال این روزها در کنار دردسرها و مشکلات خود، درآمد خوبی دارد، بیان کرد: سفال معروف بیرجندی نسبت به سایر شهرهای دیگر بسیار مستحکم‌تر و از کیفیت بالاتری برخوردار است چراکه از خاک و لعاب مرغوب‌تری در ساخت آن استفاده شده است.
مقدم ادامه داد: این مسئله نیز به دلیل آن است که بیرجند خاک رس بسیار خوبی داشته که از قوام بسیار بالایی برخوردار است.
وی عنوان داشت: سفال تولیدی باکیفیت ارائه‌شده به مشتری، باعث تبلیغ و معرفی آن به دیگر افراد شده است که خود یک نوع روش تبلیغ سنتی است.
نوستالژی آب سرد و وگوارا در کوزه‌های سفالی
سفالگر بیرجندی با اشاره به مزایا و دلیل استفاده پررونق ظروف سفالی در گذشته نه‌چندان دور عنوان داشت: کوزه سفالی نمک موجود در آب را گرفته و آب را گوارا و سرد می‌کند.
مقدم با بیان اینکه آمادگی برگزاری کلاس‌های آموزشی برای هنرجویان مشتاق به این هنر را دارم، تصریح کرد: بسیاری از نوجوانان و جوانانی که از کارگاه بازدید می‌کنند بسیار علاقه‌مند به یادگیری این حرفه هستند.
وی افزود: حتی اگر تنها از دید مادی به صنعت سفال نگاه کنیم می‌توان این هنر را به عنوان یک کار با درآمد راضی‌کننده انتخاب کرد.
مقدم با بیان اینکه هیچ‌گونه حمایتی از این صنعت در بیرجند نمی‌شود، اذعان داشت: قطعا اگر حمایت مؤثری بود جوانان می‌توانستند آموزش دیده و این کار را فرا بگیرند تا بتوان دوباره آوازه سفالگری را در بیرجند احیا کنیم.
وی ادامه داد: اگر صرفا از دید مادی به این صنعت نگاه کنیم، اگر صنعت سفالگری درآمد مناسب نداشت، این صنعت در همدان تا این حد رونق نداشته و روبه پیشرفت نبود.
چرا داش‌گری، داش‌گری شد؟
سفالگر بیرجندی بیان کرد: محله "داش‌گری" قدیم بیرجند به دلیل وجود تعداد زیادی کوره در این محل نامگزاری شده چراکه کلمه "داش" به معنی کوره است.
مقدم با بیان اینکه مسؤولین خودشان برای مردم قدم بردارند، تصریح کرد: اینکه ما به دنبال مسؤولین رفته و نامه‌نگاری کنیم و در نهایت جوابی نیز نگیریم هیچ دردی از دردهای جامعه درمان نخواهد شد.
حسین عباس‌زاده در گفت‌وگو با فارس، پیرامون صنعت سفالگری بیرجند اظهار داشت: ماده اولیه و خاک مرغوب در بسیاری از نقاط استان خراسان‌جنوبی برای کار سفالگری یافت می‌شود.
فعالیت 20 کارگاه سفالگری در خراسان‌جنوبی
وی با اشاره به اینکه در اکثر شهرستان‌ها صنعت تولید سفال را داریم، گفت: در نهبندان، فردوس و خوسف کارگاه سفالگری داریم که تقریبا فعال بوده و تعداد کارگاه‌‌‌های سفالگری استان به حدود 20 کارگاه می‌رسد.
باز هم پای چین در میان است
معاون صنایع دستی خراسان جنوبی با بیان اینکه علت اصلی منسوخ شدن این صنعت ورود ظروف چینی و شیشه‌ای است، تصریح کرد: مهاجرت مردم از روستا به شهر و از دست دادن سفالگران قدیمی و هم‌چنین نبودن جایگزینی برای استادکاران قدیمی نیز از دلایل کمرنگ شدن تولید در این صنعت بوده است.
عباس‌زاده ادامه داد: در بسیاری از استان‌ها مانند همدان میناکاری‌های زیبایی روی سفال صورت می‌گیرد، اما در استان ما به روش‌های قدیمی فعالیت دارند که نیازمند طراحی‌های جدید و تزئینات است.
لزوم نوآوری و خلاقیت در تولیدات سفالی
وی بیان کرد: درحال حاضر در بسیاری از شهرها مانند قائن، فرودس وکریت طبس شاهد آن هستیم که فرآیند تولید محصولات سفالی به سمت لعاب حرکت کرده و ظروف لعابی جایگزین شدهاند که مردم نیز استقبال خوبی کرده‌اند.
معاون صنایع دستی خراسان جنوبی اضافه کرد: در سرایان بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده به سمت تولید ظروف لعابی با طراحی های جدید روی آورده‌اند.
عباس‌زاده بیان کرد: نیازمند فرهنگ‌سازی در این صنعت هستیم تا مردم نسبت به تأثیرات خوب و مفید پزشکی که سفال برای سلامت انسان دارد اطلاعات مفیدی کسب کرده و به خرید و استفاده از سفال ترغیب شوند.
وی افزود: سفالگران نیز باید در این حرفه طراحی‌ها و ابتکارات جدیدی را ایجاد کنند.
معاون صنایع دستی خراسان جنوبی متذکر شد: درآمد سفالگری بسیار خوب است، زیرا زمانی که نمایشگاه سراسری برگزار می‌کنیم یکی از غرفه های پرفروش سفال‌های همدان است.
تولید سفال متناسب با ذائقه و سلیقه مردم باشد
عباس‌زاده تصریح کرد: اگر تولید سفال با توجه به سلیقه و ذائقه مردم همراه باشد تحول عظیمی در آن اتفاق می‌افتد که متأسفانه هنوز این کار انجام نشده است.
با احیای دوباره این صنعت پردرآمد با استفاده از آموزش جوانان، کمک به طراحی و تزئین ظروف سفالی و اطلاع رسانی و معرفی صحیح محصول می‌توان در امر اشتغال‌زایی گام بسیار مهمی برداشت و به جوانان جویای کار کمک شایانی نمود.
انتهای پیام/4
کلمات کليدی: خراسان‌تایم , صنایع‌دستی , سفال