پنجشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۲۴
عصمت برزجی:
مدعیان کشوری و جهانی زعفران خراسان جنوبی
گزارشگر روزنامه آوای خراسان جنوبی چاپ بیرجند روزپنجشنبه30 مهر در شماره 3630 این نشریه مطلبی با عنوان « مدعیان کشوری و جهانی زعفران خراسان جنوبی » آینده این محصول راهبردی استان را با توجه به توسعه کشت آن در مناطق مختلف ایران و نیز افغانستان در بازارهای داخلی و خارجی بررسی کرد.
به گفته وی خاک خراسان جنوبی سرشار از مواد معدنی لازمه برای کشت زعفران است و قدرت توان رنگ دهی و عطر زعفران منطقه به علت وجود فراوان مواد کروسین و پیکرو کروسین در جهان بی نظیر است.
وی عنوان کرد: در خراسان جنوبی که سالهاست درگیر خشکسالی و کم آبی است کاشت زعفران تنها روزنه امید معیشت کشاورزان منطقه است.
وی ادامه داد: اما آنطور که شواهد نشان می دهد این محصول راهبردی منطقه، به تازگی در سایر نقاط کشور و حتی در کشور همسایه افغانستان نیز رسوخ پیدا کرده و کم کم دست های زیادی بالای دست زعفران کاران استان پدیدار می شود.
در ادامه گزارش برزجی آمده است: خراسان جنوبی به لحاظ تولید زعفران مقام دوم و از لحاظ کیفیت مقام نخست را در کشور به خود اختصاص داده است.
این گیاه رنگی و گران بهای چندین ساله، بدون ساقه است و پیاز دارد و چون در خاک کویر به عمل می آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته است.
حدود 38 درصد از عفرانکاران سهم درآمدشان از این محصول بیش از 50 درصد و 31 درصد بهره برداران بین 25 تا 50 درصد درآمدشان از زعفران تأمین می گردد که نقش مهم زعفران را در اقتصاد خانوارهای روستایی نشان می دهد.
فارس یکی از استانهایی است که کشت زعفران را به عنوان یک محصول کم آب در دستور کار قرار داده و حدود 600 هکتار زمین در این استان به کشت زعفران اختصاص دارد.
شهرستان های استهبان، سپیدان، اقلید، صفاشهر، بوانات، آباده، مرودشت، فیروزآباد، فسا و شیراز تولید کننده زعفران در استان فارس هستند.
کشاورزان استان قزوین نیز به علت نیاز کم گیاه زعفران به آب گرایش به کشت زعفران پیدا کرده اند و حدود 30 هکتار از مزارع استان در شهرستان های تاکستان و بویین زهرا به زیر کشت زعفران رفته است.
مسئولان جهاد کشاورزی این استان مدعی هستند که درحال حاضر پیازهای زعفران در خود استان قزوین تولید و حتی برخی از استانهای دیگر هم پیاز مورد نیازشان را از این استان تامین می کنند.
کشت محصول زعفران در استان قزوین از 12 سال گذشته آغاز شده است.
** تلاش ها برای ثبت برند زعفران گلستان
بیش از 150 هکتار از مزارع شهرستان آزادشهر گلستان زعفران کشت شده است، گلستان استانی شمالی است که از ابتدای سال آبی جاری (مهر 94) تا 17 فروردین 95، 428.3 میلیمتر بارش باران در سطح آن ثبت شده است.
این در حالی است که میانگین بارندگی خراسان جنوبی بین ایستگاه ها در سال زراعی گذشته 89 میلی متر بود که آن هم نسبت به سال قبل 5 درصد کاهش دارد.
جهاد کشاورزی استان گلستان با برگزاری کلاس های مختلف آموزشی و توزیع رایگان پیاز، کشاورزان را تشویق به کاشت زعفران می کند به نحوی که در سال 92 با رونق صادرات این محصول شرکت تعاونی زعفران کاران را تشکیل داده اند.
حتی در تلاش هستند که این محصول با بسته بندی و برند استان گلستان وارد بازارهای داخلی و خارجی شود.
همچنین به گفته ی معاون مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی بیشترین سطح زیر کشت زعفران این استان در شهرستان های خمین، محلات، دلیجان و کمیجان است.
سال گذشته در این استان 147 هکتار زیرکشت زعفران حدود 360 کیلوگرم محصول داد که این میزان کشت امسال به 170 هکتار با تولید 700 کیلوگرم رسید.
یاد آور می شود که استان مرکزی به عنوان یک استان صنعتی در کشور شهرت دارد.
** 26 هکتار از اراضی کشاورزی زنجان زیر کشت زعفران
آنطور که مدیر باغبانی جهادکشاورزی استان زنجان نیز گفته در زمان حاضر 26 هکتار از اراضی کشاورزی این استان تحت کشت زعفران است و این کشت با حمایت جهاد کشاورزی انجام می شود.
به اذعان مسئولان جهاد کشاورزی، این استان 50 کیلوگرم طلای سرخ در سال برداشت می کند.
موضوع قابل تامل برگزاری یک تور سه روزه دوچرخه سواری از دیلمان تا انزلی در استان گیلان است که با هدف ترویج توسعه کشت زعفران و با شعار «زعفران دیلمان افتخار گیلان » برگزار شده است.
کشت زعفران چند سالی است که در سیاهکل و منطقه دیلمان آغاز شده و مسئولان جهاد کشاورزی گیلان معتقد هستند که کشت محصول زعفران نتایج مطلوبی را در منطقه دیلمان داشته و این امر در راستای توسعه در دیگر شهرستان ها نیازمند توسعه و ترویج است.
در گیلان 12 هکتار از اراضی زیر کشت محصول زعفران است.
زعفران در گیلان در شهرستان های سیاهکل، املش، رودبار، رودسر، تالش و رضوانشهر کشت می شود.
میزان تولید محصول زعفران در این استان سالانه 36 کیلوگرم است و عملکرد این محصول در هر هکتار از اراضی گیلان 3 کیلوگرم می باشد.
در استان چهار محال و بختیاری نیز 130 هکتار از اراضی زیر کشت زعفران است.
این در حالی است که رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از کاشت طلای سرخ در 15 هزار و 114 هکتار از اراضی خبر می دهد و می گوید: 36 هزار و 500 کشاورز خراسان جنوبی در بخش تولید زعفران فعالیت می کنند.
** زعفران خراسان جنوبی با برند صنفی شناخته شده است
مهدی ماهگلی، معاون امور بازرگانی، توسعه و تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در خصوص برند زعفران به آوا گفت: برند در چهار سطح واحد صنفی، تجاری، منطقه ای و ملی تعریف شده است.
برای ثبت زعفران در سطح منطقه ای باید تحت عنوان تشکلی نام زعفران به ثبت برسد و لازمه آن این است که چندین سال دارای برند صنفی باشد.
درحال حاضر زعفران خراسان جنوبی با برند صنفی و منطقه ای شناخته شده است.
ماهگلی با بیان اینکه شورای ملی زعفران به دنبال ثبت زعفران ملی زعفران خراسان جنوبی است، افزود: این اقدام با مشارکت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و فعالان حوزه زعفران انجام خواهد شد.
هر واحد تولیدی برای صادرات زعفران بسته بندی خاصی دارد و با شماره و علایم تجاری مخصوص صادر می شود.
معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی یادآور شد: زعفران خراسان جنوبی به کشورهای اروپایی و خلیج فارس و آسیای شرقی صادر می شود.
برنامه های وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه کشت زعفران در سایر استان ها شهریور ماه 93 بود که وزیر جهاد کشاورزی در مشهد با بیان این که کشت زعفران می تواند دو بحران اصلی در حوزه کشاورزی یعنی بیکاری و محدودیت منابع آب را حل کند.
وی از برنامه دولت و وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه سطح زیر کشت زعفران خبرداد و گفت: اگر بتوانیم سازوکار نوین آبیاری را در کشت زعفران به کار بگیریم همین مصرف اندک آب دو هزار و 50 مترمکعب در هکتار در سال به هزار و 200 متر مکعب کاهش می یابد و نصف می شود.
از سوی دیگر این محصول اشتغال زایی فراوانی دارد چنان که یک هکتار زعفران در سال 200 نفر روز اشتغال ایجاد می کند. این اظهارات در حالی صورت گرفت که پیش از این نیز افزایش سطح زیر کشت زعفران با همه موافقان و مخالفان پر و پا قرصی که دارد یکی از موضوعات بحث برانگیز حوزه کشاورزی به شمار می آمد.
در این میان با این که مخالفان جدی این طرح نگران تولید انباشته و نبود بازار فروش و در نهایت زیان دیدن کشاورزان حتی به قیمت بیکاری این قشر هستند موافقان معتقدند که برخلاف تصور موجود، این محصول بازار پر فروشی در سطح داخلی و جهانی دارد که هنوز نتوانسته ایم به عنوان برند اصلی زعفران دنیا پاسخ گوی این تقاضا باشیم.
بازاری که تشنه زعفران باکیفیت ایرانی البته با قیمت تمام شده کمتر است.
** افزایش تقاضا را می توان با افزایش عملکرد در واحد سطح در مناطق فعلی کشت پاسخ داد
چندی پیش تعدادی از استادان دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان مخالفان اجرای این طرح در نامه ای نگرانی های خود را درباره آن با وزیر جهاد کشاورزی در میان گذاشتند و نوشتند: « در صورت عدم تجدید نظر در این سیاست در سال های آینده حتما تبعات و نتایج منفی آن را خواهیم دید.
چراکه زعفران با قدمتی طولانی در خراسان کشت می شود و به دلیل سازگاری با شرایط طبیعی گستره آن به مرکز و جنوب این نواحی محدود بوده و بومی این مناطق است.
به بیان دیگر کشت این محصول در این مناطق اتفاقی نبوده و موقعیت اکولوژیکی، کشت پایدار آن را در این استان ها موجب شده و نظامی با ثبات تولید را در بلند مدت فراهم کرده است.
گسترش کشت زعفران به سایر نقاط کشور با هدف افزایش اشتغال و کسب درآمد بیشتر پیش بینی شده است عملا کاهش اشتغال و درآمد و افزایش مهاجرت در استان های خراسان رضوی و جنوبی را به همراه خواهد داشت که خود تهدیدی برای کلان شهرها محسوب می شود.
همچنان که در صورت تسری کشت آن به سایر استان ها اولا با توجه به تفاوت اقلیمی امکان تولید زعفران با کیفیت فعلی در سایر مناطق کشور وجود نخواهد داشت، ثانیا با ایجاد رقابت در تولید محصولی با یک اسم واحد ولی کیفیت متفاوت مزیت مطلق کشور در تولید زعفران به مزیت نسبی تبدیل می شود.
همچنین اگر تقاضا در سطح فعلی باقی بماند افزایش سطح زیر کشت و تولید زعفران، قیمت های جهانی را به شدت کاهش می دهد و درآمد فعلی در واحد سطح را برای بهره برداران کشاورزی به همراه نخواهد داشت.
در نتیجه هدف از سیاست گسترش سطح زیر کشت تحقق نمی یابد حتی اگر فرض شود که با اتخاذ سیاست های بازاریابی مناسب بتوان بازارهای هدف صادراتی جدید را به وجود آورد و سطح تقاضای جهانی را افزایش داد، این افزایش تقاضا را می توان با افزایش عملکرد در واحد سطح در مناطق فعلی کشت پاسخ داد».
** بیکاری 90هزار نفری با توسعه سطح زیر کشت زعفران
پژوهشگر و مشاور شورای ملی زعفران که 52 سال از عمر خود را برای حفظ و توسعه کشت زعفران در خراسان بزرگ صرف کرده است زعفران را برای خراسان رضوی و جنوبی یک عنصر حیاتی عنوان می کند.
و می گوید: این محصول طی سال گذشته براساس آمار جهاد کشاورزی استان دو هزار میلیارد تومان آورده ریالی برای مردم منطقه داشته است.
در حالی که هیچ کشتی در این خطه خشک حتی گندم و چغندر که از اصلی ترین محصولات منطقه به شمار می آید به این میزان نمی تواند در اشتغال ،درآمد زایی و حفظ روستاییان در روستا ها نقش ایفا کند.
وی با بیان این که کشت این گیاه در خراسان رضوی و جنوبی لااقل 90هزار اشتغال ایجاد کرده است تصریح کرد: تردیدی نیست افزایش سطح زیرکشت زعفران و تسری آن در دیگر نقاط کشور میزان تولید را تا اندازه ای افزایش می دهد و بازار به شکل نا مطلوبی اشباع خواهد شد تا آن جا که بازاری برای فروش و تقاضایی برای عرضه وجود نخواهد داشت.
این مسئله در دراز مدت، بیکاری بخش قابل توجهی از کشاورزان فعال در این حوزه را به دنبال خواهد داشت.
به گفته وی از نظر اقلیمی اگر بخواهیم بررسی کنیم کیفیت محصول تولیدی زعفران در مناطق غربی به دلیل سطح مناسب این مناطق از دریا، کمتر از کیفیت زعفران خراسان جنوبی و رضوی نیست.
اما مسئله این است که مناطق غربی کشور که اکنون مورد توجه وزارت جهادکشاورزی برای توسعه سطح زیر کشت زعفران قرارگرفته است، مستعد کشت بسیاری از محصولات دیگر مثل حبوبات ،گندم و ...است که می تواند اهداف این وزارتخانه را در اشتغالزایی فراهم کند.
اما قطعا استانهایی مثل خراسان جنوبی و رضوی که با بحران کم آبی مواجهند تنها می توانند در زمینه کشت زعفران اقدام کنند.
در واقع می توان گفت در این منطقه فقط کشت زعفران اقتصادی است.
وی در پاسخ به این موضوع که در توسعه سطح زیر کشت تولید بیشتر و کاهش قیمت نیز دنبال می شود درحالی که این مهم با کشت انحصاری در دو استان خراسان رضوی و جنوبی محقق نمی شود، اظهار کرد: در طرح جامع زعفران که هم اکنون دوسال است معطل تامین 300میلیون تومان اعتبار است می توان بهره وری هر هکتار زمین را از 3.5کیلوگرم به 10کیلوگرم رساند.
موضوعی که اگر واقعا مسئولان اهتمامی به افزایش تولید دارند به جای افزایش سطح زیرکشت بهتر است بهره وری را ارتقا دهند تا قیمت تمام شده کاهش یابد، طبیعتا این به اهداف صادراتی نزدیک تر است.
** مسئولان به فکر توسعه بازار باشند
صادقی بر این نکته نیز تاکید کرد که هم اکنون تقاضای 300 تنی در داخل و خارج از کشور برای زعفران ایرانی وجود دارد اما براساس آمار فقط نیاز دو کشور اسپانیا و ژاپن به زعفران حدود 1000 تن است.
بر این اساس ضروری است تا مسئولان بیش از این که به فکر افزایش سطح زیر کشت باشند توسعه بازارهای صادراتی زعفران ایرانی را در دنیا دنبال کنند و اطمینان داشته باشنداگر بازار وجود داشته باشد منطقه خراسان جنوبی و رضوی می تواند همه این تقاضا را تامین کند .
** پیشنهاد وزیر کشور برای کاشت زعفران به جای خشخاش در افغانستان
مشاور عالی شورای ملی زعفران همچنین در گفتگویی که با یکی از رسانه ها داشت از اقدام وزیر کشور در پیشنهاد طرح کشت زعفران در افغانستان به جای کشت خشخاش و مساعدت دراین زمینه انتقاد کرد و گفت: خروج ذخایر ژنتیکی هر کشوری جرم محسوب می شود.
این درحالی است که اتفاقات چند سال گذشته در افغانستان نشان می دهد حتی کشت زعفران نیز از میزان کشت خشخاش و تولید تریاک در این کشور نمی کاهد و تنها جایگاه زعفران ایرانی را که احتمالا در افغانستان با قیمت پایین تری تولید و به بازار عرضه خواهد شد در جهان قبضه خواهد کرد.
** سیاست های غلط به برنامه های اقتصادی آینده ضربه می زند
نماینده مردم قاینات و زیرکوه نیز در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما با بیان اینکه سیاست ترویج کشت زعفران در همه کشور به شکل فعلی اشتباه است گفت: اگر قرار باشد محصولات بومی بدون در نظر گرفتن ویژگی های خاص هر منطقه در کشور فراگیر شود بی شک در برنامه های اقتصادی آینده مشکل ایجاد می شود.
فرهاد فلاحتی با بیان اینکه زعفران در خراسان جنوبی و اختصاصا در قاینات با سابقه 2000 ساله کشت می شده افزود: اوضاع آب و هوایی و تخصص مردم این منطقه باعث شده که زعفران خراسان جنوبی بهترین کیفیت را داشته باشد.
لذا در همین قضیه هم جهاد کشاورزی متاسفانه هیچ برنامه پشتیبانی از کشاورز ندارد.
زعفران به صورت فله صادر شده که در نهایت سود آن به جیب کشورهای دیگر می رود.
وی ادامه داد: بدتر از این قضیه این است که جلوی چشم مسولان کشور افغانستان بالاترین سود را از بازارجهانی زعفران می برد و آن هم کشت با پیاز خراسان جنوبی است.
** توسعه کشت زعفران در واقع سودی برای کشور نخواهد داشت
نماینده مردم قاینات و زیرکوه این کار را تهدیدی جدی برای زعفران استان دانست و گفت: دولتمران با این بی توجهی تیشه به ریشه زعفران می زنند و مرغوبیت آن را در سطح جهانی زیر سئوال می برند.
فلاحتی با مقایسه کیفیت زعفران خراسان جنوبی با سایر استان هایی که اقدام به کشت زعفران کرده اند گفت: سیاست جدید وزرات جهاد کشاورزی برای توسعه کشت زعفران منجر به افزایش تولید گل خواهد شد اما در واقع سودی برای کشور نخواهد داشت.
وی با توصیه به مسئولان جهاد برای تسریع در روند برند سازی زعفران استان گفت: این امر نیازمند همکاری چندین وزارتخانه است تا برند زعفران استان با کیفیت خاص آن ثبت شود.
این نماینده مجلس با تاکید بر گسترش فرآوری زعفران در استان اظهار کرد: این امر به نفع تمام کشور است و همچنین یک پشتوانه قوی برای استان نیز است.
فلاحتی با بیان اینکه در گذشته خروج نهال زرشک و پیاز زعفران از استان ممنوع بوده گفت: در صورتی که آشکارا یا پنهان مسئولین اعلام کنند که برای خروج محصول راهبردی استان به منظور کشت در سایر استانها اجبار می شوند نمایندگان به طورجدی موضع می گیرند.
غارت و قاچاق پیاز زعفران به خارج از استان و کشور با وضعیت جدی بحران آب و روند تک محصولی شدن کشاورزی آینده اقتصاد و اشتغال استان را مورد تهدید قرار داده است.
کاشت زعفران از قدیم الایام مختص خراسان جنوبی بوده است و اگر فعالیتهای نظام مند برای جلوگیری از قاچاق پیاز زعفران و برخورد با متخلفان صورت نپذیرد، در آینده نزدیک شاهد کاهش چشمگیر کاشت این محصول و به ناچار بیکاری کشاورزان و مهاجرت آنها به حاشیه شهرهای بزرگ خواهیم بود که بدون تردید مشکلات فراوان بعدی را به دنبال خواهد داشت.
زعفران گیاهی است که به آب کمتری نیاز دارد و به طور کامل با اقلیم شهرستان سازگاری دارد و همین امر سبب شده تا زعفران به عنوان محصولی راهبردی یکی از مهم ترین منبع درآمد مردم منطقه خراسان جنوبی باشد.
*3215**2047** خبرنگار- محمدرسول ابراهیمی اسفدن* انتشار دهنده- عباسقلی اشکورجیری*
ایرنا
کلمات کليدی: خراسان جنوبی، بیرجند، خراسان، خراسان تایم، زرشک ، زعفران ،