خراسان تایم - بحران جدی کم‌آبی پشت ابر برای بیرجند

کارشناس سازمان آب‌منطقه‌ای بیرجند: اگر شرایط با همین روندی که تا به حال ادامه داشته ادامه پیدا کند، وضعیت به حالت بحرانی کم‌آبی خواهد رسید.

به گزارش گروه اجتماعی خراسان‌تایم، ایران کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است. رشد سریع جمعیت مهم‌ترین عامل کاهش سرانه آب تجدیدشونده کشور در قرن گذشته بوده است. جمعیت ایران در طی این هشت دهه، از حدود ۸ میلیون نفر در سال ۱۳۰۰ به ۷۸ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۲ رسیده است. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از میزان حدود۱۳۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد. منابع آب تجدید پذیر کل ایران به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بالغ می‌گردد. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹/۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن و خانگی برداشت می‌شده است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵/۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته است. این تاثیرات و کمبود منابع‌ آبی فقط به‌صورت کلی و در سطح کشور وجود ندارد بلکه تاثیرات آن در استان خراسان‌جنوبی هم به شکل قابل توجهی قابل مشاهده است.

*تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است، که علت آن تخلیه منابع است
کمبود آب شامل تنش آب، کم‌آبی و بحران آب است. مفهوم تنش آب نسبتاً جدید است. تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است، که علت آن تخلیه منابع است. بحران آب وضعیتی است که در آن آب قابل آشامیدن و غیر آلوده در یک منطقه کمتر از تقاضای آن است. هنگامی که به اندازه کافی آب آشامیدنی مورد نیاز وجود ندارد، خطر بحران آب حس می‌شود. با توجه به اینکه این مسئله یک نگرانی جهانی است، سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌های جهانی مناطق گوناگونی را، مناطق دچار بحران آب در نظر می‌گیرند. دیگر سازمان‌ها مانند سازمان غذا و کشاورزی، استدلال می‌کنند که هیچ بحران آبی در این مکان‌ها وجود ندارد، اما چه‌زمانی باید گام‌هایی برای جلوگیری از بروز چنین بحرانی برداشته شود.
در کشور ایران طبق پیش‌بینی‌های جهانی سال ۱۴۰۰ سرانه آب به کمتر از ۱۴۰۰ مترمکعب برای هر فرد در سال خواهد رسید و این به معنی ورود به بحران آبی است. طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران درآستانه بحران آب به سرمی برد و طی سال‌های آینده تأمین آب به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور در بسیاری از استان‌ها، شهرها و مناطق تبدیل خواهد شد. ایران از نظر جغرافیایی دربخش نیمه خشک و خشک جهان قرارگرفته به شکلی که میانگین بارش درایران حدود ۲۵۰ میلیمتراست درحالی که میانگین جهانی حدود ۸۵۰ میلیمتراست که بیش ازسه برابر میزان بارش در ایران است.

*اگر شرایط با همین روندی که تا به حال ادامه داشته ادامه پیدا کند، وضعیت به حالت بحرانی کم‌آبی خواهد رسید
یاسر خراشادی کارشناس سازمان آب‌منطقه‌ای بیرجند در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی خراسان‌تایم در زمینه آب شرب خانگی در مسئله کاهش سطح آب زیرزمینی در استان خراسان‌جنوبی گفت: استان خراسان‌جنوبی در بحث آب شرب در یکی دو سال آینده با بحث کمبود آب شرب مواجه نخواهد شد و در زمینه شرب و مصرف خانگی به دلیل تقلیل سطح آب زیرزمینی احتمالا در آینده‌ای نزدیک با تقلیل کیفی آب روبه‌رو خواهیم شد چون بحث کمیتی آب شرب با زدن چاه‌های متعدد جبران می‌شود ولی افت کیفیت خواهیم داشت.
وی در مورد وضعیت آینده آبی استان خراسان‌جنوبی بیان کرد: با این وضع خشک‌سالی‌هایی که تا به حال ادامه داشت، چون همانطور که می‌دانید امسال، سال هجدهم خشک‌سالی در بیرجند است. اگر شرایط با همین روندی که تا به حال ادامه داشته، ادامه پیدا کند یعنی تعدیلی در برداشت‌ها صورت نگیرد و جلوی برداشت‌های حتی مجاز هم گرفته نشود وضعیت به حالت بحرانی کم‌آبی خواهد رسید.
خراشادی ادامه داد: اکنون در 5 استان کشور بحرانی آبی شدید وجود دارد. خراسان‌رضوی، کرمان، یزد، سمنان و بوشهر از استان‌هایی هستند که با بحران شدید منابع آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. استان خراسان‌جنوبی به لحاظ منابع و وضعیت آبی در رده دوم استان‌های کشور و در لیست استان‌هایی به تنش آبی وجود دارد.

*یکی از دلایل عمده کمبود آب در بیرجند کم‌بودن کنترل‌ها از سالیان گذشته بوده است
کارشناس منابع آبی در مورد دلایل کمبود فعلی منابع آبی در بیرجند گفت: یکی از دلایل عمده کمبود آب در خراسان‌جنوبی کم‌بودن کنترل‌ها از سالیان گذشته در زمینه آب کشاورزی و آب شرب شهری است و امکاناتی که بتواند جلوی اضافه برداشت را به‌صورت جدی بگیرد وجود نداشته است و اگر هم وجود داشته به‌صورت کمتر بود است.
دکتر جواد مکانیکی کارشناس جغرافیا در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی خراسان‌تایم در مورد احتمال کمبود آب استان بیرجند در سال‌های اشاره کرد: با وضعیت کنونی منابع آب و ورودی‌هایی که وجود دارد و مصرفی که وجود دارد قطعا مشکل کمبود آب در سالیان نه‌چندان دور را خواهیم داشت و به‌نظر من وضعیت در ساله‌های آینده بحرانی خواهد بود. این مشکل در حال حاضر هم گریبان‌گیر مردم و کشاورزان در استان است.
وی ادامه داد: اما نکته‌ای که حائز اهمیت است این‌ است که بیش از 90 درصد موارد استفاده از آب در استان، در بخش کشاورزی است و ما بیش‌ترین مشکل را در بخش کشاورزی داریم. در مصارف شرب خانگی چون بحث آب تصویه شده و فراهم‌آوری این آب است، مشکل به‌صورت جدی بروز می‌کند اما بیش‌ترین مشکل با منابع آب محدود در بخش کشاورزی است.

*متاسفانه در استان خراسان‌جنوبی برداشت با ورودی یکسان نیست
مکانیکی در این زمینه افزود: منشا این مشکلات دشت‌هایی مانند دشت‌های بیرجند و دشت‌های اطراف بیرجند هستند که اکثرا به‌نام ممنوعه یاد شده‌اند که زمینه‌ساز مشکلات عدیده و جدی‌ای در سالیان نه‌چندان دور خواهند شد.
وی در مورد دلایل این معضلات گفت: در مسئل مربوط به آب و بهره‌برداری در این زمینه یک ورودی وجود دارد که آن بارندگی است و یکسری خروجی‌هایی مثل چشمه‌ها، قنوات و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق وجود دارد. که از ورودی‌ها و خروجی‌های فوق برداشت‌ها صورت می‌گیرد که متاسفانه در استان خراسان‌جنوبی برداشت با ورودی یکسان نیست. بنابراین روزبه‌روز و سال‌به‌سال سطح سفره‌های آب‌های زیرزمینی در دشت‌های استان و شهرستان کاهش پیدا می‌کند.
مکانیکی ادامه داد: اگر هیدروگراف‌های دشت‌ها، مخصوصا دشت بیرجند را مطالعه کنید، خواهید دید که این روند، روندی است که از سال 1360 و قبل از آن آغاز شده و همین‌طور در حال تداوم است.